Elektronik Vergi Denetimi: Vergi Denetiminde Kaçınılmaz Son

Elektronik Vergi Denetimi: Vergi Denetiminde Kaçınılmaz Son

Son yıllarda bilişim teknolojisinde yaşanan inanılmaz gelişmeler sonucunda bilgisayar yazılımlarının kullanılmadığı sektör kalmadı diyebiliriz. Bir zamanlar yazılımların kullanılmasının mümkün olmadığı düşünülen tıbbi muayene ve teşhisten hukuki danışmanlığa kadar birçok alanda artık yazılımlardan faydalanılmaktadır.

Bu değişim süreci kendini muhasebe ve vergi alanında da göstermiştir. Artık masanın özel sektör tarafında bilgisayarlı muhasebe tutmak yeterli görülmemekte, mükelleflerin/müşterilerin talebi sistemi robotik muhasebeye doğru zorlamaktadır. İş yükleri giderek artan meslek mensupları da muhasebe kayıtlarının yazılımlar tarafından yapılmasını ve denetlenmesini istemektedirler.

Masanın karşı tarafında kamuyu temsil eden Gelir İdaresi ise; elektronik vergi uygulamaları olarak e-beyanname, e-tebligat, hazır beyan sistemi, e-yoklama, e-defter, e-fatura, e-bilet, e-arşiv fatura, e-haciz derken en son elektronik vergi denetimini (e-Denetim) masaya koymuş bulunuyor.

Maliyet düşüşü, kolaylık ve işlem hızı derken tüm bu “e-“ uygulamaların varacağı nihai noktanın elektronik vergi denetimi olacağı aslında bekleniyordu. Gelinen aşama itibariyle söz konusu elektronik vergi uygulamalarının hepsi halen projeleri sürdürülen Elektronik Vergi Denetimi Sistemi için bir altyapı oluşturuyor.

Elektronik Vergi Denetimi Süreci

Aslında Maliye Bakanlığı çok uzun süredir elektronik vergi denetim konusuyla ilgili çalışmalar yapıyor, ancak bir türlü nihayete erdiremiyordu. Bu kapsamda son yıllarda yapılan çalışmaların bazıları şunlardır:

• 1990 larda başlanılan Bilgisayar Destekli Denetim (BİDDEP) Projesi,
• 2008 den sonra Merkezi Risk Analizi ve Katmanlaştırma (MERAK) Projesi,
• KDV İadesi Risk Analiz Sistemi (KDVİRA),
• Sahte Belge Risk Analiz Programı (SARP),
• Vergi Denetim Kurulu Başkanlığı Risk Analiz Sistemi (VDK-RAS) Projesi,
• Vergi Denetim Kurulu Başkanlığı Vergi Denetim Analiz Sistemi (VDK-VEDAS) Projesi.

Ayrıca VDK bünyesinde, vergi inceleme görevlerini baştan sona bir bütün olarak elektronik ortama taşımayı ve inceleme aşamalarını emek yoğun süreçlerden teknoloji yoğun süreçlere dönüştürmeyi amaçlayan “Denetim 2.0 Projesi” çalışmalarına devam edilmektedir.

Bunların hepsi daha hızlı, standartlaştırılmış ve etkili bir vergi denetim sistemi oluşturmaya yönelikti. Ama ilk projeler, gerek kamuda gerekse özel sektörde elektronik vergi denetimi için yeterli teknolojik altyapı henüz oluşmadığından olgunlaştırılamamış ve akim kalmıştı. Oysa günümüzde elektronik vergi uygulamalarının geldiği aşama itibariyle artık VDK-VEDAS gibi bir elektronik vergi denetim projesi kolaylıkla hayata geçirilebilecek hale gelmiştir.

Ayrıca Nisan 2021 itibariyle e-Defter kullanan mükellef sayısının 206.000 adedi aşmasıyla, elektronik vergi denetimine tabi tutulabilecek potansiyel de çoktan oluşmuştur. e-Deftere tabi söz konusu mükellef kitlesi potansiyelinin, kaba bir tahminle ülke ekonomisinin %95 ini aşan kısmını oluşturduğu söylenebilir.

Vedas İle Vergi Denetimlerinin Kısa Sürede Tamamlanması Amaçlanmaktadır

VDK tarafından geliştirilen ve patenti alınan VEDAS yazılımıyla, mükelleflere ait e-defter, e-fatura ve kayıt saklama verileri gibi elektronik veriler kullanılarak vergi denetimlerinin daha etkin ve kısa sürede tamamlanması amaçlanmaktadır. Proje içerisinde e-Fatura kapsamında olmayan mükelleflerin de denetimlerinin elektronik ortamda yapılması için çalışma yapılmaktadır.

Ayrıca VEDAS yazılımında; e-Defter ve e-Fatura aktarımı, görüntüleme ve analiz, bakiye kontrolü, ters bakiye kontrolü, bilanço, bilanço ve diğer hesaplar, alıcılar raporu, satıcılar raporu, gelir ve maliyet hesapları, kaydi envanter, hasılat analizi, adat, Benford Analizi, mükerrer değer/değerler kontrolü, atlayan numara kontrolü (numerik alanlar için) yapılabilmektedir.

Başkanlık bünyesinde geliştirilen elektronik vergi denetim altyapısının ve VEDAS yazılımının test edilmesi amacıyla e-Denetim teknikleri kullanılarak tamamlanabilecek vergi incelemeleri planlanmış, incelemelerden elde edilecek geri bildirimler yoluyla VEDAS’ın geliştirilmesini sağlayacak teknik altyapı oluşturulmuş ve bu amaçla inceleme görevlendirmeleri yapılmıştır (VDK 2018 Faal. Rap. s:36).

VEDAS, e-Defter ve e-Faturaları işleyebilen ve analiz edebilen bir yazılımdır. Kapsama giren tüm mükellef kayıtları üzerinde vergi mevzuatına ve muhasebe kural ve ilkelerine (TDHP) uygunluğun yanı sıra e-Defterlerin teknik standartlara (kılavuzlara) uygunluğunu da denetleyebilmektedir. Artık vergi denetim elemanının ofisinde fiziki defterler üzerinden yapılan incelemeler büyük ölçüde sonlanacaktır. Hatta Vergi Usul Kanununda yapılacak olan ve idareye “Ön İnceleme” yetkisi veren bir yasal düzenlemeyle idare, mükellefin haberi dahi olmadan zaten kendinde mevcut olan e-Defterler üzerinden risk analizi (ve hatta vergi incelemesi) yapabilecek teknik altyapıya kavuşmuştur.

Denetimde Elektronik Vergi Denetimi

Bu sayede en azından e-Defter kapsamında olan mükellefler açısından standart, hızlı, etkin ve yoğun bir elektronik vergi denetimi dönemi başlamış olacaktır. Belki de 4-5 yıllık bir dönemde kapsamdaki mükelleflerin tamamının elektronik vergi denetiminden geçirildiği bir süreç yaşanacaktır.

Gelir idaresinin uygulanmaya hazır hale gelen bu teknolojik araçlarının, mükellefleri vergiye ve diğer mali mevzuata daha uygun hareket etmeye zorlaması beklenmektedir.

Elektronik Vergi Denetimi ile ilgili diğer yazılarımızı okumak için tıklayınız

Yazar: A.Ö.